Na lekcji muzealnej, dotyczącej regionalizmu Stefana Żeromskiego, uczestnicy mogą zobaczyć unikatowe pierwsze i kolejne wydania Puszczy jodłowej, Wiernej rzeki, Urody życia, Snobizmu i postępu oraz poznać związki pisarza z regionem świętokrzyskim. Uczniowie dowiedzą się w jakich utworach pisarz opisywał między innymi kielecki park, pałacyk Tomasza Zielińskiego, Karczówkę. Które miejscowości nazywał Łżawcem, Niemrawem, Nawłocią.
Centrum Polszczyzny, Anna Gliwińska, Sylwia Morys, olej, płótno, 2004
Fragment „Snobizmu i postępu” (czyta A. Ferency)
Żeromski wracał w swoich utworach do umiłowanej ziemi świętokrzyskiej, będącej według niego centrum polszczyzny. W Dziennikach pisał: Tam żywopłoty akacji stoją po bokach i otwierają się prześliczne panoramy na okoliczne lasy i góry. Kępy drzew i sine tło niebieskich lasów, dalekie wsie, wzgórza owiewa niebieski mrok, wychylające się z załomów gór ruiny zamku w Chęcinach - urocza wspaniała ziemia... Tutaj spędził lata dzieciństwa
i młodości, tutaj kształtował się jego charakter, a romantyczna dusza szukała natchnienia. Swoje dzieła zapełniał bohaterami inspirowanymi mieszkańcami regionu oraz opisami tutejszych pejzaży i miejsc. Dlatego jedyną możliwością przekonania się, jak wyglądał dom rodzinny pisarza jest poznanie fragmentów jego utworów.
Fragment „Dzienników” (czyta A. Ferency)
Nikt piękniej niż Żeromski nie opisał urokliwej Puszczy Jodłowej - drzewa srogie, zwartym ostępem stojące, wyniosłe borem niedosięgłym dla szybkolotnego spojrzenia wyległe w dal milami. Żeromski z rozrzewnieniem wspominał swe leśne wędrówki, godziny spędzone pod najczystszym niebem, kąpiele w najczystszych rzekach i strumieniach.
Stałym wydawcą książek Stefana Żeromskiego był Jakub Mortkowicz - księgarz
i wydawca, równocześnie przyjaciel pisarza. Troszczył się on o to, by dzieła Żeromskiego wydawane były w szczególnie pięknej formie. Pieczołowicie przygotowywał wydania bogato zdobione i ilustrowane. Na wyjątkową uwagę zasługują prezentowane w naszym muzeum rzadkie wydania dzieł poruszających omawianą tematykę, drukowane na wysokogatunkowym papierze, często w dużym formacie i niskim nakładzie, należące do najpiękniejszych wydawnictw Jakuba Mortkowicza: Puszcza jodłowa (1926; ilustracje Władysława Skoczylasa), Snobizm i postęp (1923), Wierna rzeka (1912).
Rękopis Wiernej rzeki, Stefan Żeromski, atrament, papier, 1912
W trakcie spotkania młodzież będzie miała okazję:
- usłyszeć
- głos Stefana Żeromskiego (jedyne zachowane nagranie)
- fragmenty utworów Stefana Żeromskiego czytane przez Adama Ferencego
- zobaczyć:
- fragment rękopisu Wiernej rzeki
- winietę Anny Zawadzkiej oraz ilustracje Moniki Żeromskiej do Wiernej rzeki
- rysunki oraz obraz Stanisława Praussa obrazujące XIX-wieczne Kielce
- fotografie Puszczy Jodłowej
- kopię figury Pielgrzyma z Nowej Słupi
- rysunki Kaziemierza Lasockiego, przedstawiające aktorów występujących w premierowym przedstawieniu „Uciekła mi przepióreczka” z 1925 roku
Najsłynniejsze cytaty z Puszczy jodłowej
- W uszach moich trwa szum twój, lesie dzieciństwa i młodości, choć tyle już lat nie dane mi było słyszeć go na jawie.
- Puszcza królewska, książęca, biskupia, świętokrzyska, chłopska ma zostać na wieki wieków, jako las nietykalny, siedlisko bożyszcz starych, po którym święty jeleń chodzi - jako ucieczka anachoretów, wielki oddech ziemi i żywa pieśń wieczności. Puszcza jest niczyja - nie moja ani twoja, ani nasza, jeno boża, święta!